آبميوه‌هايي كه مي‌خوريم آب ميوه است؟ ...

بسياري از ما در اين روزهاي گرم براي دوري از تشنگي و گرماي تابستان هرچند كوتاه مدت به سمت يخچال منزل يا سوپرماركت محله مي‌رويم و با كمي تفكر و البته علاقه شخصي يك بطري، قوطي يا شيشه آبميوه خنك انتخاب مي‌كنيم و با اشتياق آن را سر مي‌كشيم، بي‌آن‌كه حتي كوچك‌ترين نگراني از تخلفات موجود در تهيه اين خوراكي داشته باشيم.

همواره از سوي متخصصان توصيه شده چون آبميوه‌هاي صنعتي داراي مقادير زيادي مواد نگهدارنده است بايد از آبميوه‌هاي تازه استفاده كنيم، اما با توجه به افزايش روزافزون مصرف آبميوه‌هاي صنعتي آنها آبميوه‌هاي بسته‌بندي شده و به قول معروف صنعتي را به گروه‌هاي مختلفي تقسيم‌بندي كرده‌اند كه هركدام داراي مفاهيمي مشخص است و بايد هنگام مصرف به آن مفاهيم توجه كنيم.به‌طور كلي آبميوه‌هاي صنعتي موجود در بازار مصرف ​ به سه بخش عمده تقسيم‌بندي مي‌شود؛ دسته نخست آبميوه‌هايي است با نام آبميوه طبيعي يا صد درصد طبيعي. در اين محصولات تقريبا 80 درصد آبميوه خالص يا كنسانتره رقيق شده آبميوه و ۱۰ تا ۲۰ درصد آب و شكر و افزودني‌هاي مجاز به كار رفته است.

دسته دوم نكتارهاي مختلف آبميوه است كه معمولا حاوي ۳۰ تا ۵۰ درصد آبميوه طبيعي و مابقي حجم آنها آب و شكر و ساير طعم‌دهنده‌ها و افزودني‌هايي است كه در صنعت از آنها استفاده مي‌شود، اما گروه سوم آبميوه‌هايي است كه با عنوان شربت ميوه‌اي در بازار مصرف وجود دارد كه فقط حدود 5 تا 7 درصد از اين شربت‌ها، آبميوه طبيعي و باقي آن آب و شكر و افزودني‌هاي مجاز است.

ويتامين C نداريم

دكتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص تغذيه درباره مواد افزودني و نگهدارنده‌اي كه در آبميوه‌هاي صنعتي استفاده مي‌شود، مي‌گويد: بسياري از توليدكنندگان آبميوه صنعتي براي حفظ رنگ طبيعي آبميوه‌ها از موادي مانند اسيد‌سيتريك يا اسيد‌اسكوربيك استفاده مي‌كنند كه اين موضوع باعث مي‌شود هرگز اين محصولات خاصيت آبميوه‌هاي طبيعي را نداشته باشد كه مهم‌ترين تفاوت آنها از بين رفتن ويتامين C طبيعي در بيشتر آبميوه‌ها به دليل شرايط توليد و پاستوريزه كردن آنهاست.

اين متخصص تغذيه ضمن تاكيد بر مصرف آبميوه‌هاي طبيعي مي‌افزايد: هرچند توليدكنندگان صنعتي پس از پاستوريزه كردن محصول، مقداري ويتامين C به آبميوه اضافه مي‌كنند، اما اين ويتامين از لحاظ مقدار و قدرت جذب مانند ويتامين طبيعي نخواهد بود و هدف توليد‌كننده از افزودن ويتامين C نگهداري سطح PH در حد مناسب 4.5 تا 4.6 بوده است، نه جذب بيشتر ويتامين در بدن مصرف‌كننده.

شرايط تخلف همواره مهياست

وي مي‌گويد: هرگز آبميوه صنعتي صد درصد خالص نداريم، بنابراين هميشه بخشي از محتواي اين محصولات مواد افزودني و حجم‌دهنده است، نه خود ميوه تازه. چون اگر آبميوه طبيعي واقعا صد درصد طبيعي باشد و هيچ‌گونه افزودني نداشته باشد، هرگز با اين اعداد و ارقام در فروشگاه‌ها آن هم به اين تعداد در دسترس مصرف‌كنندگان نخواهد بود.

وي با اشاره به اين‌كه معمولا ميوه‌هاي درجه يك براي توليد آبميوه مورد استفاده قرار نمي‌گير​د، مي‌گويد: تخلف بيشتر زماني صورت مي‌گيرد كه توليدكننده براي كاهش هزينه‌هاي خود اقدام به استفاده از ميوه‌هايي مي‌كند كه ديگر قابليت تازه‌فروشي ندارند. به‌عنوان مثال سيب پس از چيده شدن مدتي در بازار مصرف سرگردان بوده و بنا به هر دليلي فروخته نشده يا اين‌كه در انبارها باقي مانده و كم‌كم رو به از بين رفتن است، ناگهان سر از كارخانه توليد آبميوه درآورده و در بسته‌بندي‌هاي بسيار جذاب به‌عنوان آبميوه طبيعي آن هم با كلي حجم‌دهنده روانه بازار مي‌شود كه با توجه به استانداردهاي موجود مي‌توان از آن به‌عنوان تخلف يا تقلب ياد كرد.

مدارك كاغذي، وابستگي ماي و چالش نظارت

دكتر دباغ‌مقدم، درباره نحوه نظارت بر توليدات كارخانجات آبميوه مي‌گويد: براساس قانون هر توليد‌كننده‌اي كه قصد داشته باشد محصولي توليد كند، بايد مجوزهايي از وزارت بهداشت بگيرد كه در اين مجوزها آناليزهاي مختلفي از محصولات و مواد اوليه نيز وجود دارد. پس از اين تائيد‌ها توليد‌كننده موظف به رعايت آنهاست كه اين موضوع زير نظر كارشناسان معتمد از سوي وزارت بهداشت به‌عنوان مسئول فني در كارخانه صورت مي‌گيرد.

اين افراد به‌عنوان نماينده وزارتخانه در كارخانه مستقر مي‌شوند و پس از ارائه مدارك تخصصي در اين زمينه و البته ارائه تعهدهاي لازم در دفاتر اسناد رسمي همواره نسبت به كنترل كيفيت مواد اوليه و محصول خروجي ملزم شده‌اند. همچنين آنها حقوق و مزاياي خودشان را از مدير كارخانه مي‌گيرند تا در صورت بروز هرگونه اشكال و تخلف آن را به وزارتخانه مربوط گزارش كنند و روشن است با اين روش، احتمال گزارش تخلف يا گزارش تام و كامل آن پايين مي‌آيد. از سوي ديگر، نكته بسيار ظريف اما سرنوشت‌سازي در اين‌باره وجود دارد كه مسئول فني يا همان نماينده وزارت بهداشت حالا كه از لحاظ مالي وابسته به مدير كارخانه است، با توجه به بحران بيكاري و البته مسائل اقتصادي چطور مي‌تواند عليه كارخانه گزارشي تنظيم كند كه باعث بيكاري خود شود؟

در همين حال برخي كارشناسان متاسفانه يا دانش كافي ندارند يا اين‌كه به دليل بعد مسافت و دوري كارخانه‌ها اصلا در محيط آزمايشگاه خود حضور ندارند و صرفا مدارك تحصيلي خود را به صاحبان كارخانه تحويل مي‌دهند تا اين فرد بتواند اجازه فعاليت اقتصادي دريافت كند، بنابراين با اين‌گونه روش‌ها، كنترل كيفي وجود نخواهد داشت.

شبيه‌سازي آبليمو با كاه!

در همين حال مدتي است مبحث شبيه‌سازي براي برخي محصولات غذايي رونق گرفته كه اين موضوع گاهي اوقات سوژه‌اي براي تخلف و تقلب سودجويان در بازار صنايع غذايي شده است. به‌عنوان مثال در اين‌باره مي‌توان به محصول آبليمو اشاره كرد. به گفته برخي مسئولان صنفي ازجمله محمد ميررضوي، دبير سنديكاي صنايع كنسرو كشور و براساس خبري كه ايسنا از وي روايت كرده، هم‌اكنون 99 درصد از آبليموهاي موجود در بازار تقلبي است، به اين معني كه نه‌تنها اين محصولات از مواد طبيعي تهيه نشده​، بلكه گاهي از موادي دور از انتظار نيز توليد شده است.در اين مورد خاص به گفته برخي كارشناسان​، مي‌توان به توليد آبليمو از كاه اشاره كرد كه گروهي سودجو با خيساندن كاه و گرفتن شيره آن، مايعي شبيه افشره ليمو به دست مي‌آورند و با افزودن برخي اسيدها و طعم‌دهنده آن را به آبليمو با كلمه صد درصد طبيعي تبديل و روانه بازار مي‌كنند.

كارشناسان و البته متخصصان تغذيه در اين زمينه مي‌گويند: بهترين راه‌حل مقابله با اين سودجويي نخريدن آبليمو و مصرف ليموي تازه است.