كدام نماز است كه پذيرفته نمي شود؟ ...

امام صادق(عليه السلام) فرمود: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي‏كنند ،قبول نمي‏شود گرچه والدين، نسبت به آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند .

نقش و اهميت نماز در دين نشان دهنده عظمت و استحكام اين حبل متين و ريسمان استوار ميان زمين و آسمان است. ريسمان ديگر اعمال ارزشي براي صعود انسان به افق بلند سعادت كافي نيست; ولي نردبان نماز، افزون بر آن كه به تنهايي وسيله عروج است، مي تواند ثقل و سنگيني بقيه اعمال را نيز متحمل گردد. اين حقيقت به جوهره نماز باز مي گردد و با عدالت خداوند هيچ گونه ناسازگاري ندارد .

ماجراي نمازي كه بر صورت صاحبش زده مي‌شود
در ادبيات عرفاني و عبادي بين دو مفهوم «مقبول» و «صحيح» تفاوت بسياري وجود دارد و هر كدام از اين مفاهيم داراي مراتبي است .

امام صادق(عليه السلام) فرمود: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي‏كنند ،قبول نمي‏شود گرچه والدين، نسبت به آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند .

نقش و اهميت نماز در دين نشان دهنده عظمت و استحكام اين حبل متين و ريسمان استوار ميان زمين و آسمان است. ريسمان ديگر اعمال ارزشي براي صعود انسان به افق بلند سعادت كافي نيست; ولي نردبان نماز، افزون بر آن كه به تنهايي وسيله عروج است، مي تواند ثقل و سنگيني بقيه اعمال را نيز متحمل گردد. اين حقيقت به جوهره نماز باز مي گردد و با عدالت خداوند هيچ گونه ناسازگاري ندارد .

ماجراي نمازي كه بر صورت صاحبش زده مي‌شود
در ادبيات عرفاني و عبادي بين دو مفهوم «مقبول» و «صحيح» تفاوت بسياري وجود دارد و هر كدام از اين مفاهيم داراي مراتبي است .

نماز مقبول
«نماز مقبول» آن است كه با خضوع و خشوع به‌جا آورده شود و آداب ظاهري و باطني در آن مراعات شود. اين نماز موجب تزكية نفس و پاكي روح و روان مي‌شود و تأثير تربيتي و اخلاقي فراواني دارد.

از اين‌رو چنين نمازي را نماز اخلاقي نيز مي‌گويند؛ نمازي كه فرشتگان آن را با درخشندگي خاصي به پيشگاه خداوند متعال مي‌برند و پروردگار عالم اين نماز را مي‌پذيرد.

نماز صحيح
نماز صحيح، موجب رفع تكليف مي شود و به سبب آن انسان در جهان آخرت مورد بازخواست قرار نمي‌گيرد. چنين نمازي را نماز فقهي نيز مي‌گويند. نمازي كه فرشتگان آن را در حالي كه نورانيت و درخششي ندارد، به محضر ربوبي مي‌برند و مورد قبول خداوند قرار نمي‌گيرد. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) فرمودند:

«ان من الصلوه لما يقبل نصفها و ثلثها و ربعها و خمسها الي العشرون ان منها لما يلف كما يلف الثوب الخلق فيضرب لها وجه صاحبها و ان ما لك من صلوتك الا ما اقبلت عليهه بقلبك ؛

بعضي از نمازها نيمي از آن پذيرفته مي‌شود، بعضي، يك سوم آن، برخي يك چهارم و بعضي يك پنجم تا آنجا كه برخي يك دهم آن قبول مي‌شود و بعضي از نماز ها همچون جامه كهنه پيچيده و بر صورت صاحبش زده مي‌شود و نمازگزار بهره‌اي از نمازهايش نمي‌برد، مگر به اندازه‌اي كه در هنگام خواندن آنها به خداوند توجه داشته است.»

در ميان تعقيبات نماز ،‌تسبيح حضرت زهرا(سلام الله عليها) خيلي فضيلت دارد. امام صادق(عليه السلام) مي‌فرمايند: تسبيح جده‌ام حضرت زهرا(سلام الله عليها)، بعد از نمازهاي روزانه، نزد من از هزار ركعت نماز در هر روز برتر و محبوب‌تر است.

نمازي كه با حضور قلب خوانده شود، ارزشمند و بسيار با اهميت است. ممكن است در بعضي از نماز ها شخص نتواند خشوع در آن را مراعات كند.

در چنين مواقعي نمازگزار با رعايت خضوع ظاهري و به‌جا آوردن مستحبات، نظير گفتن اذان و اقامه و خواندن ذكرهاي اضافه بر ذكر اصلي در ركوع و سجده‌ها كه در رساله‌هاي عمليه و كتب ادعيه آمده است، مي‌تواند قبولي نماز خود را فراهم آورد. نمازگزار مي‌‌‌‌تواند بعد از نماز با ذكر صلوات بر پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله)و خواندن تعقيبات؛ يعني دعاهايي كه بعد از نمازهاي يوميه وارد شده است، بخشي از كاستيهاي نماز خود را جبران كند. آن‌گاه آن نماز را به خداوند متعال عرضه نمايد تا پروردگار با فضل و كرم خود آن را بپذيرد.

ذكري كه از هزار ركعت نماز بالاتر است
در ميان تعقيبات نماز، ‌تسبيح حضرت زهرا(سلام الله عليها) خيلي فضيلت دارد. امام صادق(عليه السلام) مي‌فرمايند: تسبيح جده‌ام حضرت زهرا(سلام الله عليها)، بعد از نمازهاي روزانه، نزد من از هزار ركعت نماز در هر روز برتر و محبوب‌تر است.

در مورد تعقيبات نماز، از آيت‌الله حصه‌اي(ره) يكي از علماي اصفهان تشبيه زيبايي نقل شده است. ايشان نماز را به بادباك كاغذي تشبيه مي‌كردند و مي‌گفتند: وقتي بادبادك دنباله‌ نداشته باشد به آسمان نمي‌رود. نمازي هم‌ كه تعقيب نداشته باشد به عالم ملكوت نمي‌رود.

چگونه نمازي مورد قبول خداوند واقع مي شود؟
به طور كلي قبولي عبادات به خصوص نماز مراحل بلكه شرايطي دارد. زيرا: گاهي عبادت صحيح است ولي رشدآور نيست مثل دارويي كه شفابخش نيست.

در آيات و روايات شرايط و مراحل قبولي عبادات شش چيز ذكر شده كه عبارتند از:
۱- شرط اعتقادي؛ ۲ -شرط ولائي؛ ۳ – شرط اخلاقي؛ ۴ – شرط اقتصادي؛ ۵ – شرط اجتماعي؛ ۶ – شرط بهداشتي.

شرط اعتقادي:
نمازگزار بايد ايمان به خدا داشته باشد. قرآن در سوره نحل آيه ۹۷ مي‏فرمايد: «عمل صالح از زن و مرد با ايمان است كه موجب زندگي پاك مي‏شود.» و در سوره مائده آيه ۹۳مي‏فرمايد: «نداشتن ايمان مايه بي ثباتي اعمال است.»

شرط ولائي:
يعني برخورداري از ولايت و رهبري صحيح و آسماني همچون امام علي بن ابي طالب(عليه السلام) و فرزندان آن حضرت كه همه بندگان خدا و بندگي ‏ها، نماز، حج و جهاد را در مسير الهي قرار مي‏دهد و به آنها جهت شايسته مي‏بخشد. در حديث است كه امام باقر(عليه السلام) فرمود: «كسي كه به خدا ايمان دارد و عبادت‏هاي طاقت فرسا انجام مي‏دهد ولي امام لايقي از طرف خدا ندارد ، تلاش بي‏فايده است.»

شرط اخلاقي(تقوا):
خدا تنها از اهل تقوا مي‏ پذيرد مثل داستان فرزندان حضرت آدم كه هر دو قرباني كردند؛ ولي قرباني يكي پذيرفته شده و ديگري نه.

شرط اقتصادي: اداي حق مردم؛
اداي حقوق محرومان در درجه‏اي از اهميت است كه گاهي قبولي عبادت بستگي به آن دارد. پرداختن زكات با داشتن درآمد مشروع از اين نمونه‏ هاست. امام رضا(عليه السلام) فرمودند: «هر كسي نماز بخواند ولي زكات نپردازد نمازش قبول نمي‏شود.»

امام صادق(عليه السلام) فرمود: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي‏كنند ،قبول نمي‏ شود گرچه والدين، نسبت به آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند .»

شرط اجتماعي:
خيرخواهي نسبت به ديگران، حفظ پيوندهاي اجتماعي و اخوت ميان مسلمانان و روابط شايسته و نيكو ميان پيروان اسلام حايزاهميت است.

شرط خانوادگي:
خوشرفتاري در امور خانوادگي و رعايت حقوق متقابل زن و شوهر، فرزند و پدر و نيز همسايگان را چنان مهم دانسته كه بي‏ توجهي به آنها گاهي باعث بطلان عبادات مي‏گردد.

در اين زمينه امام صادق(عليه السلام) فرمود: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي‏ كنند، قبول نمي‏ شود گرچه والدين، نسبت به آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند.»

همچنين پيامبر اسلام(ص) فرمود: «هر كس زن بد رفتار و اذيت كننده‏اي داشته باشد، خداوند نماز و كارهاي نيك آن زن را نمي ‏پذيرد، مرد نيز چنين است.»

آري وقتي ما از نردبان نماز به معراج مي‏رويم كه پايه‏ هاي آن روي زمين محكم باشد؛ ولي اگر روي يخ لغزنده يا زمين سست قرار داده شود بالا رفتن را مشكل يا غير ممكن مي‏ سازد. پس قبولي عبادات به خصوص نماز با شرايط و مراحل ذكر شده امكان‏ پذير است.

نشان قبولي
در حديث است كه امام صادق(عليه السلام) فرمود: « هر كس دوست دارد بداند نمازش قبول شده يا نه ببيند كه آيا نمازش او را از گناه و زشتي باز داشته يا نه، پس هر قدر كه نمازش او را از گناه بازداشته به همان اندازه نمازش قبول شده است.»