حكم مالي كه پيدا مي كنيم چيست؟!

امام صادق عليه السلام: بهترين كار انسان درباره «لقطه»، كه آن را مى يابد، اين است كه از زمين برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى يابند برندارند، صاحبش مى آيد و آن را برمى دارد.

لُقَطَه مال گمشده اى است كه يافت مى شود و مالكش معلوم نيست، «لُقَطَة» مى گويند.

بهترين كارى كه انسان در برخورد با اشياى گمشده مى تواند انجام دهد، همان است كه امام صادق عليه السلام توصيه فرموده است: (من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص 190) بهترين كار انسان درباره «لقطه»، كه آن را مى يابد، اين است كه از زمين برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى يابند برندارند، صاحبش مى آيد و آن را برمى دارد».

شرايط لقطه
1- گم شدن؛ به اين معنا كه صاحب مال، آن را گم كرده باشد. بر اساس اين شرط، عوض شدن كفش ها، لباس و مانند آن يا آنچه از دست غاصب و سارق مى گيرند، «لقطه» محسوب نمى شود (تحريرالوسيله، ج 2، ص 200، م 1) و از احكامى ديگر برخوردار است.

2-

امام صادق عليه السلام: بهترين كار انسان درباره «لقطه»، كه آن را مى يابد، اين است كه از زمين برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى يابند برندارند، صاحبش مى آيد و آن را برمى دارد.

لُقَطَه مال گمشده اى است كه يافت مى شود و مالكش معلوم نيست، «لُقَطَة» مى گويند.

بهترين كارى كه انسان در برخورد با اشياى گمشده مى تواند انجام دهد، همان است كه امام صادق عليه السلام توصيه فرموده است: (من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 3، ص 190) بهترين كار انسان درباره «لقطه»، كه آن را مى يابد، اين است كه از زمين برندارد و دست بدان نزند. اگر مردم آنچه را مى يابند برندارند، صاحبش مى آيد و آن را برمى دارد».

شرايط لقطه
1- گم شدن؛ به اين معنا كه صاحب مال، آن را گم كرده باشد. بر اساس اين شرط، عوض شدن كفش ها، لباس و مانند آن يا آنچه از دست غاصب و سارق مى گيرند، «لقطه» محسوب نمى شود (تحريرالوسيله، ج 2، ص 200، م 1) و از احكامى ديگر برخوردار است.

2- ناشناخته بودن مالك.

3- برداشتن؛ به اين معنا كه چيزى براى انسان لقطه شمرده مى شود كه آن را از زمين بردارد.

وقتى كسى مالى مى يابد و به كسى ديگر نشان مى دهد تا او آن را بردارد، همان كسى كه مال را برداشته مسئول است. اگر كسى چيزى ببيند و به گمان اين كه مال خود اوست آن را بردارد و سپس معلوم شود كه مال او نيست، آن چيز از حكم «لقطه» برخوردار است. همچنين اگر كسى مال گمشده را بردارد و به كنارى بگذارد، آن چيز از حكم «لقطه» برخوردار مى شود ولى چنانچه با پا يا دست آن را كنار بزند، حكم «لقطه» بر آن جارى نيست.

وظايف يابنده
الف) اعلام:

1- مالى كه انسان پيدا مى كند اگر نشانه اى داشته باشد كه به واسطه آن، صاحبش معلوم شود. احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد (و نيازى به اعلام ندارد).

2- اگر مال پيدا شده، نشانه دارد و ارزش آن يك درهم (6/12 نخود نقره سكه‌دار يا 12/3 گرم) و بيشتر باشد، واجب است بى درنگ آن را اعلام كند و چنانچه به عمد اعلام نكند و تأخير بيندازد، افزون بر اين كه معصيت كرده، باز هم واجب است اعلام كند.

3- اگر مال پيدا شده نشانه‌دار است و ارزش آن كمتر از مقدار ياد شده باشد، يابنده مى تواند همان موقع بدون اعلام، مالكش شود. در اين صورت، اگر مالك پيدا شود و مال از بين نرفته باشد، بايد آن را به صاحبش بازگرداند و اگر از بين رفته، ضامن نيست.

ب) مدت و چگونگى اعلام:
1- مدت اعلام يك سال كامل است؛ بدين گونه كه خود يا كسى از طرف او، در هفته اول، هر روز و سپس در هر هفته يك بار در محل اجتماع مردم و اماكن عمومى اعلام كند.

2- اگر مال پيدا شده، مانند ميوه، سبزى و گوشت فاسد شدنى است، بايد تا آخرين فرصتى كه فاسد نمى شود نگه دارد، سپس آن را قيمت كرده و خود مصرف مى كند و يا اين كه مى فروشد و قيمت آن را براى صاحبش نگه مى دارد و در هر دو صورت بايد خصوصيات جنس را حفظ كرده و به مدت يك سال اعلام كند. اگر در اين مدت صاحبش آمد در صورتى كه فروخته باشد قيمتش را به او پس مى دهد و اگر خود مصرف كرده باشد غرامتش را مى پردازد و اگر در اين مدت صاحبش پيدا نشد چيزى بر عهده او نيست.

ج) نيافتن صاحب مال:
چنان چه پس از يك سال اعلام صاحب مال پيدا نشود، در صورتى كه مال را در غير حرم مكه يافته است، ميان سه كار مخير است:

الف) آن را براى خود بردارد با ضمانت (كه اگر صاحب مال پيدا شود، به او بازگرداند).

ب) آن را صدقه دهد، با ضمانت.

ج) به طور امانت آن را نگاه دارد، بدون ضمانت.

سۆال: اگر كسي چيزي را پيدا كند و ديگري بگويد مال من است در چه صورتي مي‌تواند مال را به او بدهد؟

جواب: در صورتي مي‌تواند به او بدهد كه نشانه‌هاي آن را بگويد و يقين پيدا كند كه آن چيز مال او است ولي اگر ذكر نشانه‌ها فقط موجب گمان مالك بودنش باشد مخير است كه به او بدهد يا از دادن به او خودداري نمايد. (ر.ك: توضيح المسائل حضرت امام (ره)، م 2577)

سۆال: اگر كسي به مسجد برود و كفشش را ببرند آيا مي‌تواند كفش ديگري را كه جاي آن گذاشته‌اند ببرد؟

جواب: اگر كفش او را ببرد و كفش ديگري به جاي آن بگذارند چنانچه بداند كفشي كه مانده مال كسي است كه كفش او را برده در صورتي كه از پيدا شدن صاحبش مأيوس و يا برايش مشقت داشته باشد مي‌تواند به جاي كفش خودش بردارد ولي اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر باشد بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادي قيمت را به او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود بايد با اجازه حاكم شرع زيادي قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده حكم مجهول المالك را دارد يعني بايد از صاحبش جستجو كند و اگر از پيدا شدن او نا اميد شد از طرف او به فقير غير سيد صدقه دهد. (ر.ك: توضيح المسائل حضرت امام (ره)، م 2581)

چند استفتاء از محضر مبارك آية الله علوي گرگاني دام ظله:
س1 - گاهى اوقات انسان به اموال مجهول المالك نظير خودكار، پول و غيره در كوچه و خيابان برخورد مى‏كند يابنده با چه شرايطى حقّ تصرّف دارد ؟

ج1 - در صورتى كه مال پيدا شده نشانه دارد و قيمت آن 12/6 نخود نقره سكه دار كمتر باشد و صاحب آن معلوم نباشد مى‏تواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد، البتّه چنانچه در حرم خدا نباشد .

س2 - فردى در ميان كتابش مبلغى پول پيدا كرده و نمى‏داند كتاب را از چه كسى خريده است آيا مى‏تواند تصرّف كند ؟

ج2 - اگر شواهد و قرائنى نداشته باشد كه دلالت كند پول مال ديگرى است حكم اين است كه مال خودش مى‏باشد در غير اين صورت برداشتن آن مشكل است و اگر صاحب را مى‏شناسد به او مى‏دهد و اگر نمى‏شناسد حكم مال مجهول المالك پيدا مى‏كند و بايد به حاكم شرع بدهد .

س3 - اگر كسى مالى پيدا كرد و قصد انجام به وظيفه را در حال يا آينده نداشت در صورتى كه آن مال همراهش باشد نماز خواندن چه صورت دارد ؟

ج3 - نماز خواندن با آن اشكال دارد .

س4 - حكم اموالى را كه بچّه انسان پيدا مى‏كند چيست ؟

ج4 - ولىّ او به وظايف لقطه عمل كند .

س5 - اگر كسى مال لقطه (پيدا شده) را برندارد لكن با دست يا پا جابجا كند آيا مسئول است ؟

ج5 - ضامن است .

س6 - شخصى چهار عدد گوسفند را پيدا كرده بعد از مدّتها اعلان صاحب آن پيدا نشده در اين مدّت هم گوسفندان نما داشته و هم اين شخص خرجهاى زيادى را متحمّل شده با توجّه به اين كه قيمت گوسفندان هم با روز اوّل تفاوت بسيارى كرده تكليف چيست ؟

ج6 - مخارجى كه متحمّل شده است مى‏تواند از نماى آن خارج كند و بقيّه را به حاكم شرع بدهد .
س7 - چوپانى در بيابان اشيائى را پيدا كرده كه متعلّق به چند صد سال پيش است، با توجّه به تعريف لقطه وظيفه چيست و آيا دولت مى‏تواند آنها را از او بگيرد ؟

ج7 - در صورتى كه صدق گنج كند دولت مى‏تواند آن را بگيرد چون جزء انفال است ولى در غير اين صورت مال يابنده است

چند مسئله از رساله آية الله بهجت ره:
« 32 » اگر مال نشانه دارى را كه ارزش آن به يك درهم مى رسد در جايى پيدا كند كه معلوم است به وسيله اعلان صاحب آن پيدا نمى شود، مثل بيابانها يا خرابه ها و مانند آن، اگر مالك آن ولو اجمالاً معلوم نباشد حكم كمتر از يك درهم را دارد؛ و اگر مالك آن ولو اجمالاً معلوم باشد بايد به وظايفى كه براى بعد از اعلان گفته شد عمل نمايد.

« 33 » در موقع اعلان بعضى از اوصاف مال پيدا شده را مى گويد كه تا حدودى آن را بشناساند و بعضى ديگر را نمى گويد تا مالك حقيقى را بشناسد.

« 34 » اگر كسى چيزى را پيدا كند و ديگرى بگويد مال من است، اگر يقين يا اطمينان پيدا كند كه راست مى گويد يا دو شاهد عادل شهادت دهند و يا ادّعا كننده قسم بخورد كه مال اوست، واجب است به او داده شود، ولى اگر از نشانه دادن او فقط گمان برايش حاصل شود يا يك شاهد عادل شهادت دهد، مخيّر است به او بدهد يا ندهد، و در صورتى كه گمان قوى پيدا كند، وجوب تحويل به او خالى از وجه نيست.

« 35 » هرگاه چيزى را پيدا كند كه اگر بماند فاسد مى شود، مى تواند آن را قيمت كند و براى خود بردارد، و ميزان، قيمت زمانى است كه در آن تصرف مى نمايد، و تمام وظايفى كه براى اصل مال بود، از قبيل اعلان و ساير وظايف، در اينجا براى عوض مال ثابت است، و مى تواند به حاكم مراجعه كرده و از او كسب تكليف نمايد.